دبيربه گزارش ایکنا؛ مقاله «نظام‌سازی در دیدگاه تفسیر آیت‌الله خامنه‌ای مدظله‌العالی» نوشته دکتر محمد عینی‌زاده موحد پس از ارائه در نشستی تخصصی در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن به وسیله آقایان دکتر وزیری فرد و بهمنی نقد شد.
به گزارش ایکنا؛ محمد عینی‌زاده موحد، نویسنده کتاب «مبانی فهم کلام خدا» در این نشست با بیان اینکه این بحث در قالب موضوع «دکترین انتظار» تدوین شده است گفت: دکترین انتظار از یک جمله کلیدی رهبر معظم انقلاب گرفته شده است؛ ایشان فرمودند که انتظار از مسائل اصلی مهدویت و کلیدواژه اصلی فهم دین و حرکت جوامع به سمت اهداف دین است.
وی افزود: انتظار در این نگاه نهضتی برای تحقق اهداف دین است و شروع آن از ابتدای خلقت انسان و برنامه‌ای است که به حضرت آدم داده شده است و انبیاء یکی بعد از دیگری برای تحقق این هدف آمده‌اند و هر کدام به اندازه‌ای بشر را رشد داده‌اند، تا به دین خاتم رسیده است و تحقق عینی، عملی و نهایی آن هم در دوره امام زمان (عج) به وقوع می‌پیوندد.
این محقق و نویسنده آثار قرآنی بیان کرد: رهبری معتقد هستند که کار انبیاء، مدرسه‌بازی و موعظه‌کاری نیست؛ ظاهر این بیان تند است و اگر از سوی فردی غیر ایشان صادر می‌شد قصد تعریض و جسارت از آن برمی‌آمد؛ ولی ایشان معتقدند که موعظه، منبر و مدرسه برای تربیت فردی و مراد و مریدی است، همان طور که انبیاء هم در ابتدای کار همین روش را برگزیدند ولی اگر قرار است «لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» باشند، باید روش کلان برای رساندن همه بشریت به مقصد به کار ببندند و این روش کلان جامعه‌سازی است؛ یعنی همه زمین به معبد و مدرسه‌ای برای رشد همه انسان‌ها تبدیل شود.
وی افزود: البته در اینجا این دور مطرح می‌شود که اگر قرار است ما ابتدا جامعه را بسازیم تا انسان‌ها ساخته شوند؛ اگر انسان را هم بسازیم جامعه ساخته خواهد شد؛ برای رفع این دور، باید گفت که مراد از جامعه‌سازی تربیت افراد نیست بلکه مراد، نظام‌سازی است که به دنبال آن جامعه ساخته شده و انسان‌ها در این فضا تربیت می‌شوند و فضا به سمت عبودیت می‌رود؛ یعنی جامعه، کارخانه انسان‌سازی و آدم‌سازی شده و انسان‌ها به صورت دسته‌جمعی و نه فردی تربیت می‌شوند.
نویسنده کتاب مبانی فهم کلام خدا با بیان اینکه نظام‌سازی طراحی مجموعه‌ای از زیرساخت‌ها، نهاد‌ها و فرایند‌ها است که تحقق آرمان‌ها و اهداف را معین می‌کند اظهار کرد: بر اساس آنچه بنده استخراج کرده‌ام مقام معظم رهبری، چهار مبنای روش‌شناختی در تفسیر دارند که اولین آن ارائه اسلام به مثابه یک مسلک اجتماعی، دوم انسجام و هم‌سویی همه اصول، معارف و فروع دین در جهت ایجاد نظام زندگی، سوم، ضرورت اولویت‌گذاری در ارائه اصول و معارف اسلام برای تحقق نظام‌سازی و چهارم نیز مستند بودن تبیین‌ها، نظریه‌پردازی‌ها و نظام‌سازی‌ها بر متون اصلی دین به‌ویژه قرآن کریم است.
روش اجتهادی و رویکرد تمدنی در دیدگاه تفسیری رهبری
عینی‌زاده با بیان اینکه روش تفسیری مقام معظم رهبری اجتهادی جامع است که از قرآن و روایات هم بهره می‌برند، تصریح کرد: گرایش تفسیری ایشان شناخت نیاز‌های روز زمان و جامعه معاصر و درمان و حل مشکلات براساس این منابع و به تعبیر دیگر تفسیر تمدنی و اجتماعی و سیاسی است؛ به خصوص که امروز مباحث تمدنی هم از سوی ایشان مطرح است.
این محقق تصریح کرد: مقام معظم رهبری هم اندیشه دینی و هم اندیشه تفسیریشان مبتنی بر تحقق اهداف در چارچوب نظام‌سازی است و برای آن ۵ مرحله را بیان فرموده‌اند که این ۵ مرحله تبیین نهضت تاریخی انتظار است که در دوره بعد از انقلاب، بر مبنای نظریه فرایند تبیین شده است. هدف، ظهور است و ظهور اهداف دین را محقق خواهد کرد.
وی افزود: این ۵ مرحله شامل؛ مرحله اول انقلاب اسلامی و از بین رفتن طاغوت بود، گام و مرحله دوم کشیدن نقشه نظام روی کاغذ بود که با جمهوری اسلامی شکل گرفت؛ گام سوم نیز تشکیل دولت اسلامی به مفهوم عام یعنی هر سه قوه و … که البته ایشان موکدا فرموده‌اند که ما هنوز موفق به تشکیل دولت اسلامی نشده‌ایم و این گام سخت‌ترین و پیچیده‌ترین گام است؛ مرحله چهارم، تشکیل تمدن اسلامی و مرحله پنجم نیز تشکیل امت اسلامی است.
وزیری‌فرد
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین وزیری‌فرد با اشاره به دسته‌بندی خوب مطالب در مقاله اظهار کرد: در قرآن کریم خداوند می‌فرماید: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ»(حدید/ ۲۵). امروز بشر بهره زیادی از حدید در نظام‌سازی برده است، اما ما، چون همواره در مبارزه بودیم و نظام نداشتیم به بعد خشونت آن توجه داشتیم ولی امروز باید با هدف نظام‌سازی به فوائد حدید بپردازیم و بهره ببریم لذا برداشت از این آیه در دوره کنونی متفاوت از گذشته است و ارائه دهنده باید توضیح بیشتری در این زمینه ارائه می‌کرد.
این محقق بیان کرد: مقاله مذکور مباحثی در مورد نظام‌سازی و مجموعه‌ای از تعاریف و موضوعات جانبی نسبت به نظام‌سازی است که در آن راهکار‌های مقام معظم رهبری در این عرصه بیان نشده است و خوب بود سخنان رهبری در قبل از انقلاب بیشتر بهره برده می‌شد.
وزیری‌فرد ادامه داد: آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در برخی آثارشان زندگانی ائمه را بررسی کرده و تعبیر انسان ۲۵۰ ساله را به کار بردند و در این آثار شاید مطالب بیشتری در مورد نظام‌سازی بیان شده است.
وی با بیان اینکه بیان ۵ مرحله از اندیشه رهبری در مورد نظام‌سازی بیان شده ولی جزئیات و راه‌های کاربردی کمتر مورد توجه قرار گرفته است بیان کرد: ما مثلا ستاد امر به معروف و نهی از منکر داریم ولی در عمل جز چاپ کتاب و صدور بیانیه و اطلاعیه کار چندانی نمی‌کنند و این ستاد نظامی برای امر به معروف و نهی از منکر درست نکرده است.
این محقق تصریح کرد: از ما می‌پرسند که آیا ما در برابر منکراتی مانند بدحجابی، مسئول هستیم یا خیر؟ زیرا آقایان که معمولا در نهی از منکر بانوان مشکلاتی دارند و خانم‌ها هم اگر تک نفره اقدام کنند با فحش و ناسزا و دعوا روبرو می‌شوند بنابراین باید برای انجام آن نظام‌سازی صورت می‌گرفت تا تبعات منفی آن کاهش یابد.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم در سخنانی در نقد مطالب ارائه شده گفت: این نوع نشست‌ها بیشتر کارکرد آوازه‌گری برای مطالبی که بیشتر دوست داریم در جامعه مطرح شود دارد و گرنه مدت یک ساعت برای چنین نشست‌هایی کم است.
زبان غیرآکادمیک مقاله
وی افزود: مقاله نویسنده، کاملا توصیفی است ونقد و تکمیلی ندارد؛ البته اینکه توصیف ایشان، بسنده است یا خیر هم جای بحث دارد؛ زبان مقاله در بسیاری از موارد غیرآکادمیک و غیرعلمی است درست مانند اینکه ما بگوییم اسلام، خوب است، چون اسلام است. به نظر می‌رسد مفهوم و دکترین انتظار مونتاژ متکلفان با متن است و در برخی موارد نیز دیدگاه‌های نویسنده مقاله با دیدگاه رهبری خلط شده است در حالی که باید مطالب پیرامون دیدگاه شخص مد نظر باشد تا خروج موضوعی رخ ندهد.
سعید بهمنی
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم با بیان اینکه ناهماهنگی عنوان‌ها با متون ذیل آن از دیگر نقایص در این مقاله است اظهار کرد: نظام‌سازی ساختن نظام است و این ساختن نظام به روش باز می‌گردد، ولی در این مقاله تنها به ضرورت برپایی و نه حتی ساختن نظام اشاره شده است. ناهماهنگی عناوین با متن نشان می‌دهد فرضیاتی است که پشتیبانی نشده؛ مثلا ۵ مرحله یاد شده مستندات قرآنی و روایی آن بیان نشده و وجه تفسیری آن ذکر نشده است؛ اگر بخواهیم این هماهنگی را ایجاد کنیم ضرورت برپایی نظام در دیدگاه رهبری می‌شود و نه در دیدگاه تفسیری وی.
دیدگاه مدرن رهبری در نظام‌سازی
بهمنی تصریح کرد: مقام معظم رهبری جزء نخبگان حوزوی است که دیدگاه مدرن و پیشرفته در نظام و نظام‌سازی دارند؛ ما در این نوع مباحث در آغاز راه هستیم و معتقدم نویسنده محترم اگر این مسیر اصلاحی را پیش بروند ایده‌ای است که می‌تواند در آینده نه چندان دور به وجه آکادمیک قوی تبدیل شود. در مقاله، تعریف نظام از خود نویسنده و نه مقام معظم رهبری ارائه شده است؛ همچنین در طرح مسئله چهار پاراگراف بیان شده که باز تعریف ایشان است و نه رهبری معظم؛ در بند دوم و سوم پیش فرض‌هایی را به عنوان نظریه پایه مطرح کرده‌اند، ولی مطالعات آکادمیک را در این پاراگراف‌ها فرض نکرده است.
وی افزود: طرح مسئله همچنین در برخی موارد، ملازمه‌هایی فرموده‌اند که در مقاله به‌درستی تبیین نشده است در حالی که اصل مدعا باید تبیین شود؛ همچنین اختلاط مفهومی در برخی موارد وجود دارد و گاهی حکومت، شرط نظام‌سازی و گاهی سطحی از نظام‌سازی بیان شده است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کرم در پایان تاکید کرد: در مبانی روش‌شناختی نیز بیشتر به مبانی اسلام‌شناسی رهبری پرداخته‌اند؛ ولی وقتی ما مدعی می‌شویم که دیدگاه تفسیری رهبری نمونه کاملی از روش تفسیری و مکتب تفسیری تمدن‌ساز است باید اثبات کنیم؛ مقام معظم رهبری شخصیتی فرزانه هستند و ما ایشان را دوست داریم، اما ذکر نمونه کامل باید مستند باشد و از سوی محقق اثبات شود تا جنبه علمی بگیرد.
هفتمین دوره قرآن و تربیت ویژه ماه مبارک رمضان با موضوع منطق پاسخ دهی قرآن کریم و با حضور حجت الاسلام و المسلمین سعید بهمنی به همت دو مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی و مجتهده امین وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان در قالب ده کارگاه برگزار شد.
خبرگزاری رسا
آخرین نظرات